Het Vakcentrum wijst op onderzoek van EFMI waarin duidelijk wordt dat de winstmarges (EBIT-marge) van supermarktorganisaties in Nederland in de afgelopen jaren drastisch zijn afgenomen, van een gemiddeld niveau van 3,1% naar slechts 1,5% (ongewogen gemiddelde). Dit betekent dat de winstgevendheid van supermarkten stevig onder druk staat, waardoor ze vaak onvoldoende ruimte hebben voor noodzakelijke investeringen in mechanisering, automatisering en logistiek. Dat geldt niet alleen voor de grote supermarktorganisaties maar ook voor de individuele supermarktondernemer die als franchisenemer een supermarkt exploiteert.
Supermarkten houden prijzen laag
Supermarktondernemers doen hun uiterste best om, in een zeer competitieve markt, hun klanten zo goed mogelijk te bedienen. Dat betekent ook dat niet alle prijsstijgingen waarmee ondernemers worden geconfronteerd, ook aan de klanten worden doorberekend. Als we alleen naar de supermarkt wijzen, zien we onvoldoende de echte oorzaken. Zo heeft ook de overheid via accijnzen en verkoopbeperkingen een grote invloed op de rendementen van onze leden. Met als gevolg dat steeds meer consumenten, steeds verder reizen om over de grens al hun boodschappen te doen.
Invloed van stijgende kosten
De stijgende prijzen in supermarkten zijn grotendeels het gevolg van externe factoren, zoals hogere grondstoffenprijzen (bijvoorbeeld voor koffie, cacao, graan en zuivel), toenemende loonkosten en gestegen huurprijzen. Producenten hebben deze kosten doorberekend aan supermarkten, die op hun beurt weinig keuze hadden dan dit gedeeltelijk door te berekenen aan de consument. Sinds 2022 zijn de voedselprijzen in totaal met 8% gestegen, terwijl supermarkten tegelijkertijd te maken hebben met prijsbewuster consumentengedrag. Het percentage consumenten dat zich laat leiden door aanbiedingen is gestegen van 25% naar 43%, waardoor de marges verder onder druk kwamen te staan.
De druk op de rendementen leidt ook tot het wegvallen van (kleinere) supermarkten die essentieel zijn voor de leefbaarheid in buurten, wijken en dorpen.
Keten als geheel onder de loep
Het grootste deel van de kosten van supermarkten zit in de inkoop bij producenten. De prijsstijgingen bij de bron – gedreven door energiekosten, lonen en andere externe factoren – hebben een aanzienlijke invloed op de prijzen in de supermarkt.
Daarbij komt dat ondernemers worden beperkt in de mogelijkheden om producten elders in Europa in te kopen, als dat voordeliger is. Producenten en leveranciers houden ‘inkoopmuren’(territoriale leveringsbeperkingen) in stand.
Hoewel het logisch is dat consumenten de stijgende prijzen merken bij de kassa, is het belangrijk te begrijpen dat supermarkten in de regel niet de directe veroorzaker zijn. De keten – van producent tot supermarkt – speelt een sleutelrol in de prijsontwikkeling.